Mae rhai o'r dolenni sydd wedi'u cynnwys yn yr wybodaeth hon yn arwain at gynnwys a grëwyd gan sefydliadau eraill ac efallai nad yw ar gael yn Gymraeg.
Amlinella'r dudalen hon gwybodaeth ac adnoddau sy'n cefnogi gweithwyr iechyd a gofal i darparu'r rhaglenni brechu.
Os oes gennych chi gwestiwn am imiwneiddio, edrychwch ar Y Llyfr Gwyrdd, y PGD perthnasol, ein cronfa helaeth o Gwestiynau Cyffredin a / neu holwch eich cydlynydd / tîm imiwneiddio lleol. Os na allwch chi ddod o hyd i ateb wedyn, e-bostiwch eich ymholiad at phw.vaccines@wales.nhs.uk.
Ar y dudalen
Byddwch yn ymwybodol nad yw adnoddau ar ein tudalennau imiwneiddio a brechu yn cymryd lle barn glinigol ymarferwyr. Dylai ymarferwyr gyfeirio at imiwneiddio rhag clefydau heintus (Llyfr Gwyrdd) Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU (UKHSA) i gael y wybodaeth ddiweddaraf am weinyddu brechlynnau a gweithdrefnau brechu, ar gyfer clefydau heintus y gellir eu hatal drwy frechu yn y DU.
Gellir chwilio am daflenni data a thaflenni cleifion Crynodeb o Nodweddion Cynnyrch (SPC) ar y Compendiwm Meddyginiaethau electronig (cliciwch ar y ddolen, teipiwch enw'r brechlyn (e.e. polio) yn y blwch chwilio, yna cliciwch Go):
Mae MedicinesComplete (Llyfr Fformiwlâu Cenedlaethol Prydain gynt (BNF) a nawr yn rhan o MedicinesComplete) hefyd yn ddefnyddiol i gael gwybodaeth am frechlynnau/imiwnoglobwlin penodol:
Mae Grŵp Brechlyn Rhydychen yn darparu gwybodaeth am frechlynnau, clefydau heintus, diogelwch a gwyddor brechlynnau. Mae'r grŵp wedi llunio adnodd defnyddiol sy'n amlinellu'r cynhwysion mewn brechlynnau (yn yr adran diogelwch a gwyddor brechlynnau):
Gallwch arechebu taflenni, posteri ac adnoddau brechu eraill o Adnoddau Gwybodaeth Iechyd.
Cyhoeddwyd Fframwaith Imiwneiddio Cenedlaethol Cymru gan Lywodraeth Cymru ym mis Hydref 2022. Fe’i datblygwyd i adeiladu ar y ddarpariaeth ragorol o raglenni brechu ac imiwneiddio ac i baratoi’r ffordd ar gyfer trawsnewid brechlynnau yng Nghymru. Mae'r fframwaith yn nodi chwech maes blaenoriaeth allweddol i ganolbwyntio arnynt: tegwch brechu; brechu wedi'i alluogi'n ddigidol; cymhwysedd; llythrennedd brechu cyhoeddus; defnyddio; a llywodraethu.
Fframwaith Imiwneiddio Cenedlaethol Cymru Llywodraeth Cymru Hydref 2022
Mae'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu (JCVI) yn bwyllgor cynghori arbenigol annibynnol sy'n rhoi cyngor imiwneiddio i awdurdodau iechyd y DU, gan gynnwys amserlenni brechu ac argymhellion diogelwch brechlynnau. Yng Nghymru, mae ganddo gyfrifoldeb statudol.
Mae gwefan y JCVI yn cynnwys gwybodaeth, adroddiadau blynyddol, cofnodion cyfarfodydd, cyhoeddiadau, datganiadau, cyngor, argymhellion, a dolen i gynnwys wedi'i archifo: Joint Committee on Vaccination and Immunisation - GOV.UK (safle allanol, Saesneg yn unig).
Mae'r Llyfr Gwyrdd yn cynnwys y wybodaeth ddiweddaraf am frechlynnau a gweithdrefnau brechu, ar gyfer clefydau heintus y gellir eu hatal drwy frechu yn y DU. Immunisation against infectious disease - GOV.UK (safle allanol, Saesneg yn unig).
Mae'r amserlen imiwneiddio gyflawn yn cynnwys gwybodaeth am frechiadau rheolaidd a brechiadau nad ydynt yn rheolaidd.
Mae amserlen imiwneiddio rheolaidd y DU yn cwmpasu pob plentyn ac oedolyn. Argymhellir brechlynnau ychwanegol ar gyfer rhai unigolion risg uchel e.e.. Brechlynnau Hep B, BCG, niwmococol a meningococol. I gael rhagor o wybodaeth gweler penodau perthnasol y Llyfr Gwyrdd.
Gall cymhwysedd am brechlyn fod yn wahanol yng Nghymru a Lloegr ar gyfer rhai rhaglenni.
Mae'r ddolen isod yn rhoi nodyn atgoffa, yn seiliedig ar y Llyfr Gwyrdd, i helpu gweithwyr iechyd proffesiynol i frechu pobl yn gywir i'w hamddiffyn nhw a'u teuluoedd rhag clefydau.
Mae’n bwysig tynnu sylw at y ffaith bod y cyngor mewn perthynas â Hib/MenC (Menitorix®) yn wahanol i bolisi Cymru. Mae GIG Cymru’n pennu ‘stop terfynol’ felly o 1 Gorffennaf 2025, ni fydd Hib/MenC (Menitorix®) yn cael ei gynnwys yn yr amserlen imiwneiddio i blant yng Nghymru mwyach. Cyfeiriwch at Bolisi Cymru Newidiadau i’r rhaglen imiwneiddio rheolaidd i blant ac i’r rhaglen frechu ddewisol rhag hepatitis B (WHC/2025/019) [HTML] | LLYW.CYMRU Vaccination of individuals with uncertain or incomplete immunisation - GOV.UK (www.gov.uk) (safle allanol) am wybodaeth bellach.
Os nad yw'n hysbys a yw plant ac oedolion sy'n dod i'r DU wedi cael eu himiwneiddio'n llwyr, dylid tybio nad ydynt wedi'u himiwneiddio a dylid cynllunio cwrs llawn o imiwneiddiadau:
Gellir dod o hyd i brotocolau imiwneiddio ar gyfer cleifion ar ôl trawsblaniad a phobl â chanser neu lewcemia isod:
Oedolion
Plant
Nodyn: Cyfeiriwch at newidiadau cenedlaethol y rhaglen imiwneiddio plentyndod ochr yn ochr â'r canllawiau protocol canlynol.
Mae Pennod 12 y Llyfr Gwyrdd yn cynnwys gwybodaeth am imiwneiddio i weithwyr iechyd cyhoeddus proffesiynol:
Cyngor i weithwyr iechyd proffesiynol ar fenywod beichiog sy'n cael eu brechu'n anfwriadol rhag brech yr ieir, yr eryr neu'r frech goch, clwy'r pennau, rwbela.
Mae'r dudalen hon yn cynnwys adnoddau a chanllawiau gan Iechyd Cyhoeddus Cymru ac eraill i gefnogi GIG Cymru i leihau annhegwch ac anghydraddoldebau o ran rhoi'r brechlyn.
Ceir cyrsiau ar-lein a deunyddiau hyfforddi am nifer o frechlynnau a chlefydau drwy'r dudalen E-ddysgu.
Darperir rhagor o wybodaeth ac adnoddau hyfforddiant brechu ar y dudalen Adnoddau Hyfforddi a Digwyddiadau.
Dilemâu presgripsiynu: Canllaw i bresgripsiynwyr - Canolfan Therapiwteg a Thocsicoleg Cymru Gyfan
Mae trafod a storio brechlynnau'n gywir cyn eu rhoi yn hanfodol er mwyn cynnal effeithiolrwydd brechlynnau. Y cysyniad allweddol yw'r tymheredd cyson, sy'n cynnwys popeth sy'n angenrheidiol i gadw brechlynnau o dan yr amodau storio gofynnol o'r gwneuthurwr hyd at eu rhoi.
Mae sensitifrwydd tymheredd brechlynnau gan Sefydliad Iechyd y Byd yn cynnig gwybodaeth am reoli brechlynnau i'w diogelu rhag gwres ac oerfel ac mae'n cynnwys manylion am sefydlogrwydd brechlynnau a ddefnyddir fel rhan o raglenni imiwneiddio cenedlaethol.
Canllawiau Digwyddiadau Brechu: ymateb i gamgymeriadau brechu (Diweddarwyd Gorffennaf 2022) Canllawiau i weithwyr gofal iechyd proffesiynol sy'n ymwneud ag imiwneiddio ar gamau i'w cymryd mewn ymateb i gamgymeriadau brechu:
Dylid defnyddio ImmForm hefyd i roi gwybod am ddigwyddiadau yn y gadwyn oer:
Weithiau mae'r dosau ar gyfer rhai brechlynnau plentyndod trwyddedig yn wahanol (“oddi ar y label”) i'r dosau a argymhellir yng Nghrynodeb o Nodweddion Cynnyrch (SPC) y cwmni. Gelwir hyn yn gyffredinol yn ddefnydd “oddi ar y label”.
Yn yr achosion hyn, mae'r argymhelliad “oddi ar y label” yn cael ei ategu gan ganllawiau gan y llywodraeth, y JCVI neu un o argymhellion y Llyfr Gwyrdd ac mae wedi'i gynnwys yn y templedi PGD.
Canllaw i rieni: Why is my child being offered an “off label’ vaccine? – a guide for parents – UKHSA (safle allanol, Saesneg yn unig)
Gweithwyr gofal iechyd proffesiynol: Off-label vaccines - an introductory guide for healthcare professionals - UKHSA (safle allanol, Saesneg yn unig)
Brechu yw un o'r ffyrdd mwyaf effeithiol o atal salwch difrifol a diogelu iechyd y cyhoedd. Fodd bynnag,nid yw'r un brechlyn 100% yn effeithiol, felly mae'n dal yn bwysig i unigolion fod yn ymwybodol o arwyddion a symptomau clefydau hyd yn oed os ydyn nhw neu eu plentyn wedi cael eu brechu.
Mae brechlynnau'n ysgogi amddiffyniad trwy ysgogi ymatebion imiwnyddol gweithredol i antigenau penodol. Efallai y bydd adweithiau niweidiol (sgîl-effeithiau) rhagweladwy: mae'r rhan fwyaf yn ysgafn ac yn diflannu'n gyflym. Fodd bynnag, nid yw bob amser yn bosibl rhagweld pa unigolion a allai gael adwaith ysgafn neu ddifrifol i frechlyn. Bydd dilyn canllawiau ar wrtharwyddion yn sicrhau bod y risg o gael sgîl-effeithiau difrifol yn cael ei lleihau. Am ragor o wybodaeth am y brechlynnau a gynigir yng Nghymru a'r clefydau maen nhw'n helpu i amddiffyn yn eu herbyn, ewch i:
Mae'r Cynllun Cerdyn Melyn yn hanfodol o ran helpu'r Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd (MHRA) i fonitro diogelwch brechlynnau yn y DU. Dylid rhoi gwybod am bob ymateb andwyol difrifol i gyffuriau (ADR) a amheuir ar gyfer meddyginiaethau a brechlynnau sefydledig, hyd yn oed os yw'r effaith yn cael ei chydnabod yn dda. Nid oes rhaid profi achosiaeth er mwyn rhoi gwybod am ADR a amheuir, dim ond amheuaeth sydd ei hangen.
Ar gyfer materion brys sy'n gysylltiedig â diffyg a amheuir mewn brechlyn, dylid rhoi gwybod o'r Ganolfan Adrodd Meddyginiaethau Diffygiol yr MHRA: Contact MHRA - GOV.UK (www.gov.uk) (safle allanol, Saesneg yn unig)
Gall y cyhoedd a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol ddod o hyd i ragor o wybodaeth am waith asiantaeth yr MHRA, rhybuddion diogelwch, a sut i roi gwybod am unrhyw broblemau yn Medicines, medical devices and blood regulation and safety: Vigilance, safety alerts and guidance - detailed information - GOV.UK (www.gov.uk) (safle allanol, Saesneg yn unig)
Mae Diogelwch Cleifion Cymru yn cynorthwyo sefydliadau'r GIG i wella diogelwch cleifion: Ansawdd, Diogelwch a Gwelliant
Mae Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) yn cadw cofrestr o wefannau dibynadwy wedi'u dilysu y gellir eu hargymell i rieni a gweithwyr proffesiynol: Check the source: WHO-validated websites provide trustworthy information on vaccine safety (safle allanol, Saesneg yn unig)
Rhwydwaith byd-eang o wefannau yw'r Vaccine Safety Net, a sefydlwyd gan Sefydliad Iechyd y Byd, sy'n darparu gwybodaeth ddibynadwy am ddiogelwch brechlynnau: Home | Vaccine Safety Net (safle allanol, Saesneg yn unig)
Gellir dod o hyd i'r rhybuddion diogelwch, rhybuddion ac achosion o alw yn ôl diweddaraf yr MHRA: Alerts, recalls and safety information: drugs and medical devices - GOV.UK (www.gov.uk) (safle allanol, Saesneg yn unig)
Mae gan frechlynnau newydd sy'n destun monitro ychwanegol driongl du gwrthdro (▼) wedi'i arddangos yn eu taflen pecyn a chrynodeb o nodweddion y cynnyrch, ynghyd â brawddeg fer yn esbonio beth mae'r triongl yn ei olygu – nid yw'n golygu nad yw'r brechlyn yn ddiogel. Dylid rhoi gwybod am bob ADR ar gyfer y brechlynnau hyn. Gellir dod o hyd i wybodaeth am y Cynllun Triongl Du: The Yellow Card scheme: guidance for healthcare professionals, patients and the public - GOV.UK (www.gov.uk) (safle allanol, Saesneg yn unig)
Surveillance and monitoring for vaccine safety: the green book, chapter 9 - GOV.UK (www.gov.uk)
Dewch o hyd i wybodaeth am wyliadwriaeth brechu:
Mae'r Vaccine Damage Payment Scheme (safle allanol, Saesneg yn unig) yn darparu un taliad, di-dreth i bobl (neu eu teuluoedd) sydd wedi dioddef anabledd meddyliol a/neu gorfforol difrifol o ganlyniad i imiwneiddio rhag clefydau penodol.
Mae Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru (AWMSG) yn rhoi cyngor i Lywodraeth Cymru ar ddefnyddio, rheoli a rhagnodi meddyginiaethau yng Nghymru. Mae Canolfan Therapiwteg a Thocsicoleg Cymru Gyfan (AWTTC) yn cefnogi AWMSG a'i is-grwpiau. Rôl yr AWMSG yw
Mae optimeiddio a diogelwch meddyginiaethau yn cefnogi'r defnydd gorau o feddyginiaethau i helpu cleifion yng Nghymru i fod yn iachach ac yn fwy gwybodus drwy alluogi dealltwriaeth o ddata rhagnodi, diogelwch meddyginiaethau a thocsicoleg i'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau. Maent yn defnyddio'r dystiolaeth a'r data diweddaraf i arwain arferion gorau, gwella canlyniadau cleifion a lleihau niwed.
Nod Cod Cymdeithas Diwydiant Fferyllol Prydain yw sicrhau bod hyrwyddo meddyginiaethau presgripsiwn yn cael ei gynnal mewn modd cyfrifol, moesegol a phroffesiynol. Sefydlwyd yr Awdurdod Cod Ymarfer Meddyginiaethau Presgripsiwn (PMCPA) i weithredu'r Cod Ymarfer ar gyfer y Diwydiant Fferyllol yn annibynnol ar y Gymdeithas ei hun.
Ffurflen Cofnodi Imiwneiddio Heb ei Drefnu:
Mae dau fersiwn o'r dogfennau canlynol ar gael - un ar gyfer argraffu ac un wedi'i gloi ar gyfer cwblhau yn ddigidol.
Mae'r adran hon yn cynnwys dolenni i wybodaeth ac adnoddau ar gyfer pob rhaglen imiwneiddio i bobl ifanc a/neu raglenni imiwneiddio i bobl oedran ysgol.
Mae gwybodaeth i'r cyhoedd am bob imiwneiddiad oedran ysgol ar gael yn: Imiwneiddio mewn Ysgolion - Iechyd Cyhoeddus Cymru.
MMR
Ffliw
HPV
Pigiad atgyfnerthu 3-mewn-1 i Bobl Ifanc (TdIPV)
MenACWY
Mae polisi imiwneiddio Cymru i’w weld ar bob un o’r tudalennau brechlyn ar gyfer gweithwyr gofal iechyd proffesiynol drwy’r dolenni uchod neu ar dudalen polisi SharePoint VPDP:
Safonau Imiwneiddio ar gyfer Plant Oedran Ysgol (PHW 2017), gweler atodiad 3 yma (Dan adolygiad ar hyn o bryd, Chwefror 2025)
Canllawiau brechu mewn lleoliadau ysgol (VISS), (ICC, 2018) (Dan adolygiad ar hyn o bryd, Chwefror 2025)
Adnodd Gweledol Proffylacsis ar ôl dod i Gysylltiad â’r Gynddaredd ar gyfer Gweithwyr Gofal Iechyd Proffesiynol - Siart llif dwyieithog
I wneud cais am gyfieithiad o adnoddau brechu presennol VPDP i ieithoedd lleiafrifol, cwblhewch a chyflwynwch y ffurflen hon.
Fel arfer byddwn yn cysylltu â chi cyn pen 2 wythnos.
Ar gyfer pob ymholiad arall, gan gynnwys ceisiadau am gymorth gyda gwaith ymgysylltu, e-bostiwch phw.vaccines@wales.nhs.uk.