Ar y dudalen hon
Achosir yr eryr (herpes zoster) gan adfywiad haint firws varicella zoster cudd (VZV), fel arfer ddegawdau ar ôl yr haint sylfaenol. Mae heintiad VZV cynradd fel arfer yn digwydd yn ystod plentyndod ac yn achosi brech yr ieir (varicella).
Yn dilyn heintiad VZV cynradd, mae'r firws yn mynd i mewn i'r nerfau synhwyraidd ac yn teithio ar hyd y nerf i ganglia gwreiddiau'r dorsal synhwyraidd ac yn sefydlu haint cudd parhaol. Mae adweithio'r firws cudd yn achosi brech pothelli leol a all fod yn gysylltiedig â phoen lleol. Mae hylif y fesigl yn heintus a gall achosi brech yr ieir mewn unigolion nad ydynt yn imiwn.
Gall cyfnod acíwt poen yr eryr gael ei ddilyn gan gyfnod hir o niwralgia ôl-herpetig (PHN), sydd hefyd yn fwy cyffredin ymhlith yr henoed.
Gall yr eryr ddigwydd ar unrhyw oedran a gall ddigwydd fwy nag unwaith. Mae risg yn cynyddu gydag oedran gyda risg oes o un o bob pedwar. Mae'r risg yn cynyddu yn y rhai sy'n cael eu himiwneiddio.
Ar 1 Medi 2013 cyflwynwyd rhaglen frechu rhag yr eryr ar gyfer pobl 70-79 oed yng Nghymru. Cyflwynwyd y cyflwyniad fesul cam, gyda'r rhai 70 a 79 oed yn gymwys yn y flwyddyn gyntaf.
O 1 Ebrill 2019 gall unigolion sy'n cyrraedd eu pen-blwydd yn 70 oed ac nad ydynt wedi cael brechlyn yr eryr o'r blaen gael brechlyn yr eryr am ddim. Byddant yn parhau i fod yn gymwys tan eu pen-blwydd yn 80 oed.
Mae dau frechlyn ar gael:
Mae rhagor o wybodaeth am y brechlyn ar gael yn y Llyfr Gwyrdd Pennod 28a Eryr.
Mae'r canllawiau yn y Llyfr Gwyrdd Pennod 28a eryr yn disodli'r crynodeb o nodweddion cynnyrch.
Mae'r Amserlen Imiwneiddio Rheolaidd Gyflawn (PDF) yn cynnwys gwybodaeth am brechlynnau sy'n rheolaidd a'r rhai sydd ddym yn rheolaidd.
Mae argymhellion y rhaglen frechu gan y Cydbwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu (JCVI) a pholisi Llywodraeth Cymru i’w gweld yn y dolenni isod.
Cydbwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu - GOV.UK (darllenwch gyhoeddiadau a datganiadau JCVI; chwiliwch e.e. shingles)
Newidiadau i'r rhaglen imiwneiddio rhag yr eryr (WHC/2019/008) | LLYWODRAETH CYMRU
Gellir cyrchu cyrsiau ar-lein a deunyddiau hyfforddi am nifer y brechlynnau a chlefydau trwy'r dudalen E-ddysgu .
Darperir rhagor o wybodaeth ac adnoddau hyfforddiant imiwneiddio ar y dudalen Adnoddau a Digwyddiadau Hyfforddi .
Eryr (herpes zoster): y llyfr gwyrdd, pennod 28a - GOV.UK
Brechiad yr eryr: canllawiau i weithwyr gofal iechyd proffesiynol - GOV.UK
Offeryn Sgrinio ar gyfer Gwrtharwyddion ar gyfer Brechlyn yr Eryr - Public Health Scotland
Gellir dod o hyd i dempledi PGD ar y dudalen Gyfarwyddiadau grŵp Cleifion (PGDs) a phrotocolau.
Llyfr Gwyrdd Pennod 34: Varicella