Brechlyn Y Pas – Gwybodaeth i weithwyr iechyd proffesiynol

Ar y dudalen hon:

Cefndir
Y brechlyn
Arweiniad
Adnoddau hyfforddi a digwyddiadau
Adnoddau a gwybodaeth clinigol
Adnoddau
Mwy o wybodaeth
Data a goruchwyliaeth

Cefndir

Mae Pertussis (y pas) yn glefyd hysbysadwy. Mae canllawiau ar adrodd am glefydau hysbysadwy ar gael ar y Gwefan UKHSA (gwefan allanol, Saeseng yn unig).

Mae gwybodaeth am hysbysu am glefydau hysbysadwy yng Nghymru ar gael yng ngwasanaeth Ymateb Acíwt Cymru Gyfan (AWARe): AWARe/ Tîm Diogelu Iechyd - Iechyd Cyhoeddus Cymru

Mae’r pas yn glefyd anadlol hynod heintus a achosir gan y bacteriwm Bordetella pertussis. Mae'r haint yn cael ei drosglwyddo gan ddefnynnau anadlol. Mae achosion yn fwyaf heintus yn ystod y cyfnod o gatâr. Mae'r cyfnod magu rhwng chwech ac 20 diwrnod. 

Gall y clefyd hwn achosi salwch difrifol a marwolaeth. Mae unigolion sydd â risg uwch o gymhlethdodau difrifol yn cynnwys babanod cynamserol, babanod o dan bum mis oed a’r rhai o dan flwyddyn nad ydynt wedi cael eu cwrs cyflawn o imiwneiddiadau sylfaenol.

Mae cymhlethdodau difrifol y pas yn cynnwys niwmonia, seibiannau dros dro mewn anadlu (apnoea cwsg) oherwydd anawsterau anadlu difrifol, a hypocsia ymennydd yn ystod ffitiau peswch, a all arwain at niwed i'r ymennydd. Mae cymhlethdodau ychwanegol yn cynnwys chwydu dro ar ôl tro gan arwain at golli pwysau, trawiadau ac enseffalitis (llid acíwt yr ymennydd).

Mae mân gymhlethdodau o heintiad y pas yn cynnwys gwaedu trwyn, oedema ar yr wyneb, gwaedlifau, briwio'r tafod neu'r ardal gyfagos, a chrawnbair llid y glust.

Cyflwynwyd brechiad y pas i’r rhaglen imiwneiddio mamau yn 2012. Ers ei gyflwyno, mae’r brechlyn wedi bod yn effeithiol iawn wrth amddiffyn babanod rhag y salwch difrifol hwn, hyd nes y gallant gael eu brechiad plentyndod arferol cyntaf yn wyth wythnos oed. Mae'r brechlyn yn helpu i amddiffyn babanod trwy drosglwyddiad o wrthgyrff mamol yn y groth. Mae'r brechlyn hefyd yn helpu i amddiffyn y fam rhag cael y pas ac yn lleihau'r risg y bydd y fam yn ei drosglwyddo i'w baban.

Mae brechlynnau sy'n cynnwys y pas yn cael eu cynnig i blant ar adegau priodol fel rhan o'r amserlen imiwneiddio plant arferol ar gyfer Cymru.

Y brechlyn

Imiwneiddiadau yn ystod beichiogrwydd

Amseriad rhoi brechlyn yn ystod beichiogrwydd

Cynigir brechlyn y pas i bob menyw feichiog o 16 wythnos ymlaen. Yn ddelfrydol fe'i cynigir rhwng 16 a 32 wythnos o feichiogrwydd er mwyn cynyddu'r tebygolrwydd y bydd y baban yn cael ei amddiffyn o gyfnod yr enedigaeth. Gellir rhoi'r brechlyn ar ôl 32 wythnos, ond gan fod angen amser ar y corff i wneud gwrthgorffynnau i'w trosglwyddo i'r baban heb ei eni, efallai na fydd yn rhoi'r un lefel o amddiffyniad i'r baban. Mae angen brechiad ar fenywod beichiog ym mhob beichiogrwydd.  

Gall menywod na chafodd brechlyn y pas yn ystod eu beichiogrwydd ei dderbyn o hyd yn ystod y ddau fis ar ôl genedigaeth (hyd nes y bydd y plentyn yn cael ei ddos cyntaf o'r brechlyn sy'n cynnwys y pas). Bydd hyn yn amddiffyn y fenyw a gall ei hatal rhag dod yn ffynhonnell haint i'r baban, er na fydd yn amddiffyn y baban yn uniongyrchol. Nid oes unrhyw dystiolaeth o risg o frechu menywod sy'n bwydo ar y fron gyda brechlyn y pas.  

Newid mewn cynnyrch brechlyn ar gyfer menywod beichiog

Ar hyn o bryd, nid oes brechlyn y pas unfalens ar gael. O 1 Gorffennaf 2024, bydd y brechlyn sy'n cynnwys y pas ar gyfer menywod beichiog yn newid o'r pedwarfalent dTaP/IPV (Boostrix-IPV®) i frechlyn trifalent sy'n cynnwys tetanws, difftheria a’r pas (Tdap) o'r enw ADACEL®.

Fel Boostrix- IPV®, mae ADACEL® yn cynnwys y dosau isaf o’r pas, difftheria a thetanws, ond nid yw'n cynnwys y gydran polio a geir yn Boostrix-IPV®. Fodd bynnag, gellir dal i roi Boostrix-IPV® (neu Repevax®) os nad yw ADACEL® ar gael neu os caiff ei wrthgymeradwyo.

Mae ymchwil yn dangos bod babanod mamau a gafodd eu brechu â brechlynnau dTaP/IPV yn ystod beichiogrwydd â lefelau gwrthgyrff polio is, ond sy'n dal yn amddiffynnol, o gymharu â babanod mamau heb eu brechu.

Ym mis Hydref 2022, cynghorodd y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu (JCVI) frechlyn y pas nad oedd yn cynnwys IPV (Tdap) yn y rhaglen famau i fynd i'r afael â bwlch imiwnedd posibl. O 1 Gorffennaf 2024, bydd ADACEL® (Tdap) yn disodli Boostrix-IPV® (dTaP-IPV) yn y rhaglen famau.

Am y brechlyn

Mae ADACEL® a'r pedwarfalent (4-mewn-1) yn anweithredol (nid brechlynnau byw) ac yn rhydd o thiomersal. Gan nad yw brechlynnau anweithredol yn cynnwys unrhyw organebau byw, ni allant ddyblygu ac ni allant achosi haint i'r fam na'r ffetws. Mae'r brechlynnau hyn fel arfer yn hynod effeithiol ac mae ganddynt gofnodion diogelwch rhagorol. 

Bydd y 4-mewn-1 yn parhau i fod y brechlyn a ddefnyddir ar gyfer y brechiad atgyfnerthu cyn-ysgol i blant, ac ar gyfer brechu cyn-geni menywod beichiog y mae ADACEL® wedi'i wrtharwyddio ar eu cyfer (e.e. oherwydd hanes o alergedd anaffylactig i latecs).

Imiwneiddiadau babanod a phlentyndod

Cynigir brechiad sy'n cynnwys y pas mewn babanod a phlant gyda'r brechlyn 6-mewn-1 (DTaP/IPV/Hib/HepB) a'r brechlyn atgyfnerthu 4-mewn-1 (DTaP/IPV) ar adegau priodol yn unol ag amserlen frechu plentyndod arferol y GIG ar gyfer Cymru:

Amserlenni imiwneiddio arferol ar gyfer Cymru

Gweithwyr Gofal Iechyd

Gall gweithwyr gofal iechyd fod yn ffynhonnell haint bwysig i fabanod bregus. Mae'r rhai sydd â chyswllt uniongyrchol â menywod beichiog neu fabanod, nad ydynt wedi cael brechlyn sy'n cynnwys y pas yn y 5 mlynedd diwethaf, yn gymwys i gael brechlyn sy'n cynnwys y pas fel rhan o'u gofal iechyd galwedigaethol. Am ragor o wybodaeth, ewch i'r ddolen isod.

Brechiad y pas ar gyfer gweithwyr gofal iechyd (WHC/2019/024) | LLYWODRAETH.CYMRU (safle allanol)

Mae'r amserlen imiwneiddio arferol ar gyfer Cymru yn cynnwys gwybodaeth am frechiadau arferol a’r rhai nad ydynt yn arferol.

Crynodeb o nodweddion y cynnyrch 

Hafan - crynodeb o feddyginiaethau electronig (safle allanol)