Mae afiechyd meningococol yn digwydd fel arfer fel llid yr ymennydd neu septisemia (gwenwyn yn y gwaed).
Ar y dudalen
Mae afiechyd meningococol yn cael ei achosi gan haint ymledol gyda'r bacteriwm Neisseria meningitidis, sy’n cael ei alw hefyd yn meningococws. Mae 12 grŵp capsiwlaidd wedi’u nodi a grwpiau B, C, W ac Y oedd y rhai mwyaf cyffredin yn y DU yn hanesyddol. Ers cyflwyno’r rhaglen frechu MenC reolaidd, mae achosion o afiechyd meningococaidd ymledol yn y DU oherwydd grŵp capsiwlaidd C wedi lleihau’n ddramatig, a grŵp capsiwlaidd B sy’n cyfrif am y mwyafrif o achosion bellach.
Mae afiechyd meningococol yn cael ei drosglwyddo gan aerosolau anadlol, dafnau neu drwy gysylltiad uniongyrchol â hylifau anadlol rhywun sy'n cario'r bacteria. Mae'r cyfnod deor rhwng 2 a 7 diwrnod ac mae ymddangosiad yr afiechyd yn amrywio o ddechrau’n ddifrifol a sydyn gyda nodweddion acíwt a llethol, i ymddangosiad llechwraidd gyda symptomau prodromal ysgafn.
Y brechlynnau a argymhellir ar gyfer rhaglen frechu MenACWY yw brechlynnau cyfun MenACWY MenQuadfi, Menveo neu Nimenrix. Bydd brechlynnau yma’n parhau i gynnig gwarchodaeth rhag grŵp meningococol capsiwlaidd C, tra'n cynnig gwarchodaeth ychwanegol rhag grwpiau A, W ac Y. Mae'r ddau frechlyn wedi'u trwyddedu i'w defnyddio gyda phobl ifanc yn eu harddegau ac oedolion a gellir eu rhoi'n ddiogel gyda brechlynnau rheolaidd eraill i bobl ifanc yn eu harddegau.
Mae'r Amserlen Imiwneiddio Rheolaidd Gyflawn yn cynnwys gwybodaeth am brechlynnau sy'n rheolaidd a'r rhai sydd ddym yn rheolaidd.
Mae argymhellion y rhaglen frechu gan y Cydbwyllgor ar Frechu ac Imiwneiddio (JCVI) a pholisi Llywodraeth Cymru i’w gweld yn y dolenni isod.
Joint Committee on Vaccination and Immunisation - GOV.UK (darllenwch gyhoeddiadau a datganiadau JCVI; chwiliwch e.e. meningococol).
Vaccine Programme Wales letter MenACWY Vaccine Change (MenQuadfi®)2024 – 10th June 2024 (Saesneg yn unig)
Brechlyn MenACWY ar gyfer y rhai rhwng 18 a hyd at 25 oed (2018)
Brechlyn MenACWY i fyfyrwyr sy’n mynd i’r brifysgol am y tro cyntaf (2018)
Y brechlyn MenACWY cyfun (WHC/2015/037) | LLYW.CYMRU
Gellir cael mynediad i gyrsiau ar-lein a deunyddiau hyfforddi am nifer y brechlynnau ac afiechydon drwy'r dudalen E-ddysgu.
Darperir rhagor o wybodaeth ac adnoddau hyfforddiant imiwneiddio ar y dudalen Adnoddau a Digwyddiadau Hyfforddi.
Meningococal – y llyfr gwyrdd, pennod 22
Rhaglen brechu meningococcal ACWY (MenACWY) - GOV.UK
Gellir dod o hyd i dempledi PGD ar gyfer brechlynnau ar y dudalen Cyfarwyddiadau grŵp Cleifion (PGDs) a phrotocolau.