Nod Bron Brawf Cymru yw lleihau marwolaethau o ganser y fron, gyda menywod 50 i 70 oed yn cael eu gwahodd am famogram bob tair blynedd. Mae menywod dros 70 oed yn gallu hunanatgyfeirio i'r rhaglen sgrinio. Mae Bron Brawf Cymru wedi'i rannu yn dair is-adran ddaearyddol gyda chanolfannau yng Nghaerdydd, Abertawe, Llandudno a Wrecsam. Mae 11 o unedau symudol yn gweithio ledled Cymru i ddarparu sgrinio lleol i fenywod sy'n byw yn bell o ganolfan, gan ymweld â thros 100 o safleoedd ym mhob rownd tair blynedd o sgrinio. Mae'r model darparu gwasanaethau yn Bron Brawf Cymru yn gwahodd cyfranogwyr yn seiliedig ar eu meddygfa y cofrestrwyd â hi.
Gwahoddwyd cyfanswm o 131, 611 o bobl i gymryd rhan mewn sgrinio'r fron yn 2021/22, gyda 92,100 o bobl yn manteisio ar y cynnig. Mae hyn yn cymharu â 63,854 o bobl a wahoddwyd yn 2020/21 a 42,826 o bobl yn manteisio ar y cynnig gan mai hon oedd blwyddyn yr oedi a'r ailddechrau'n raddol. Mae'r nifer a wahoddwyd bron yn ôl ar y nifer a wahoddwyd yn 2018/19 (145,428), sy'n adlewyrchu'r ymdrechion a wnaed gan y rhaglen tuag at adfer wrth weithredu o dan rai cyfyngiadau Covid o hyd, a gwyddom fod rhywfaint o amrywiad bob amser o ran y nifer sy'n gymwys bob blwyddyn.
Nodir canran y rhai sy'n derbyn sgrinio'r fron fel cyfran y cyfranogwyr a wahoddwyd a aeth i gael eu sgrinio o fewn chwe mis i'r gwahoddiad gan wneud hwn y data diweddaraf sydd ar gael ym mis Hydref 2022. Yn 2021/22, roedd canran y rhai a gafodd eu sgrinio ledled Cymru yn 70.0%, sef cynnydd o gymharu â 67.1 yn 2020/21 ac yn cyrraedd y safon 70%.
Mae amrywiad daearyddol o ran canran y rhai sy'n cael eu sgrinio ledled Cymru ar lefel bwrdd iechyd gyda'r ganran yn amrywio o 68.1% ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Morgannwg (BIPCTM) i 72.5% ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe (BIPBA) (Tabl 1).
Tabl 1: Canran (%) y rhai a gafodd sgrinio'r fron yn ôl bwrdd iechyd preswyl, 2021/22
|
Bwrdd iechyd |
Gwahoddwyd (n) |
Sgriniwyd (n) |
Canran y rhai a gafodd eu sgrinio (%) |
|
BIP Aneurin Bevan |
23643 |
16678 |
70.5 |
|
BIP Betsi Cadwaladr |
35558 |
24553 |
69.1 |
|
BIP Caerdydd a'r Fro |
15520 |
10662 |
68.7 |
|
BIP Cwm Taf Morgannwg |
19290 |
13142 |
68.1 |
|
BIP Hywel Dda |
18214 |
13075 |
71.8 |
|
BIP Addysgu Powys |
1820 |
1257 |
69.1 |
|
BIP Bae Abertawe |
17532 |
12712 |
72.5 |
|
Cymru Gyfan |
131611 |
92100 |
70.0 |
Nid yw cyfanswm Cymru yn adio'n union gan nad oes modd neilltuo ychydig o bobl i fwrdd iechyd.
Ffigur 1: Canran (%) y rhai a gafodd sgrinio'r fron yn ôl awdurdod lleol preswyl, 2021/22
Disgrifiad o Ffigur 1: Siart bar sy’n dangos canran y nifer sy'n cael prawf sgrinio'r fron, gan ddechrau gyda'r ganran uchaf, sef Sir Gaerfyrddin ar 72.9%, a gorffen gyda’r ganran isaf, sef Ynys Môn ar 40%.
Nodir mwy o amrywiad daearyddol o ran canran y rhai a gafodd eu sgrinio fesul ardal awdurdod lleol sy'n amrywio o 72.9% yn Sir Gaerfyrddin i 40.0% yn Ynys Môn (Ffigur 1). Dylid nodi mai dim ond nifer bach o fenywod a wahoddwyd yn Ynys Môn yn y flwyddyn hon oherwydd amseru'r rownd tair blynedd (97 o fenywod), felly dylid trin y ffigur hwn yn ofalus.
Mae ein data'n dangos bod graddiant cymdeithasol o ran canran y rhai sy'n cael eu sgrinio, gydag amddifadedd cynyddol yn gysylltiedig â gostyngiad o ran canran y rhai sy'n cael eu sgrinio/cwmpas.
Y gwahaniaeth absoliwt rhwng canran y rhai sy'n cael eu sgrinio yn yr ardaloedd â'r amddifadedd mwyaf a lleiaf yw 15.3% (76.2-60.9). O gymharu â 2020/21 mae hyn wedi gostwng, o wahaniaeth o 18.9% (75.3-56.4). Mae canran y rhai sy'n cael eu sgrinio wedi cynyddu yn y cwintelau â'r amddifadedd mwyaf a lleiaf, ond gan fwy o swm yn y grwpiau â'r amddifadedd mwyaf, sy'n golygu bod y bwlch anghydraddoldeb yn gostwng.
Ffigur 2: Canran y rhai a gafodd Sgrinio'r Fron yn ôl cwintel amddifadedd – Cymru gyfan 2021/22
Disgrifiad o Ffigur 2: Siart bar sy’n dangos sut mae’r nifer sy’n cael prawf sgrinio’r fron yn lleihau wrth i lefel yr amddifadedd gynyddu. Canran nifer y bobl sy’n cael prawf sgrinio’r fron yn y grŵp lleiaf difreintiedig yw 76.2% ond canran y nifer sy’n cael prawf sgrinio’r fron yn y grŵp mwyaf difreintiedig yw 60.9%
Mae'r patrwm o ran canran y rhai a gafodd eu sgrinio yn gostwng gydag amddifadedd cynyddol fel arfer yn cael ei weld ar draws byrddau iechyd, er bod y gwahaniaeth yn llai amlwg yn Hywel Dda ac mae'r patrwm yn wahanol ym Mhowys (lle nad yw'r cwintel â'r amddifadedd lleiaf wedi'i ddangos oherwydd niferoedd bach).
Ffigur 3: Canran y rhai a gafodd Sgrinio'r Fron yn ôl cwintel amddifadedd fesul bwrdd iechyd 2021/22
Disgrifiad o Ffigur 3: Siart bar clwstwr sy’n dangos patrwm y nifer sy'n cael prawf sgrinio'r fron yn ôl amddifadedd ym mhob un o'r saith bwrdd iechyd. Y patrwm cyffredinol yw bod y nifer sy'n cael eu sgrinio yn lleihau wrth i amddifadedd gynyddu.
Ledled Cymru yn 2021/22, roedd canran y rhai a gafodd sgrinio'r fron isaf yn y grŵp oedran ieuengaf (50-52 oed) sy'n gymwys i gael sgrinio ar 59.5% o gymharu â 73% yn y grŵp oedran hynaf 65-70 oed. Mae'r duedd o ran canran is yn y grwpiau oedran iau yn gyson â blynyddoedd blaenorol ac mae'n bresennol ar draws byrddau iechyd yng Nghymru.
Ffigur 4: Canran y rhai a gafodd Sgrinio'r Fron yn ôl grŵp oedran – Cymru gyfan 2021/22
Disgrifiad o Ffigur 4: Siart bar sy’n cymharu’r nifer sy’n cael prawf sgrinio’r fron yn ôl grwpiau oedran sy’n dangos bod y nifer sy’n cael prawf sgrinio’r coluddyn ar ei isaf yn y grŵp oedran ieuengaf ac yn cynyddu wrth i gyfranogwyr fynd yn hŷn.
Yn ogystal ag edrych yn ôl oedran, gallwn hefyd edrych ar ganran y rhai a gafodd eu sgrinio yn ôl y math o wahoddiad, a labelir yma fel y cyntaf neu ailalw.
Tabl 2: Canran y rhai a gafodd sgrinio'r fron yn ôl math o wahoddiad – Cymru gyfan 2021/22
|
Math o Wahoddiad |
Gwahoddwyd |
Sgriniwyd |
Canran y rhai a gafodd eu sgrinio |
| Cyntaf |
41,418 |
16914 |
40.8 |
|
Ailalw |
90,193 |
75186 |
83.4 |
Mae hyn yn dangos i ni bod pobl yn llawer mwy tebygol o fynd i gael eu sgrinio os ydynt wedi cael eu sgrinio yn flaenorol, sy'n cyd-fynd â'r data sy'n dangos bod pobl hŷn yn fwy tebygol o ymateb i wahoddiad.