Goruchwyliaeth ac epidemioleg rotafeirws

Epidemioleg

Mae haint rotafeirws yn achosi gastro-enteritis acíwt. Yn gyffredinol, mae'n digwydd mewn patrwm tymhorol ac mae'n effeithio ar fabanod a phlant ifanc yn bennaf, gan ddigwydd yn bennaf yn y gaeaf a dechrau'r gwanwyn. Mae'r symptomau'n cynnwys chwydu, twymyn a dolur rhydd dyfrllyd. Mae'r symptomau fel arfer yn para tri i wyth diwrnod.

Cyn cyflwyno'r brechlyn, rotafeirws oedd prif achosi derbyniadau i'r ysbyty ar gyfer gastro-enteritis mewn babanod yn y DU. Yn y DU, amcangyfrifir bod tua 300,000 o achosion o gastro-enteritis wedi digwydd bob blwyddyn mewn plant iau na phump oed, gyda thua 12,700 o dderbyniadau i'r ysbyty (Djuretig et al 1999, Ryan et al 1996). Er bod marwolaethau'n isel gyda thriniaeth gefnogol ddigonol, gall fod yn angheuol lle nad oes ailhydradu ar gael. Mae'r lledaeniad o'r carthion i'r geg yn bennaf o berson i berson. Mae bron pob plentyn wedi profi hyn erbyn pump oed. Mae nifer yr achosion o rotafeirws a nodwyd wedi gostwng dros 70% ers cyflwyno'r brechlyn i raglen plentyndod y DU.

Rotafeirws yng Nghymru

Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth a nifer yr achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yng Nghymru o 2009-2023

Ffynhonnell: 2009-2013: Cadarnhad labordy CoSurv, Diogelu Iechyd ar gyfer Iechyd Cyhoeddus Cymru, 2014 ymlaen: Adroddiadau labordy Iechyd Cyhoeddus Cymru ar 30/05/2024, mae'r dyddiad yn cyfeirio at y dyddiad y derbyniwyd y sbesimen.
Blwyddyn	Nifer o achosion	Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth
2009	927	30.90
2010	994	33.10
2011	826	27.50
2012	642	20.90
2013	698	22.70
2014	121	3.91
2015	356	11.49
2016	182	5.85
2017	253	8.10
2018	157	5.00
2019	199	6.31
2020	31	0.98
2021	64	2.02
2022	236	7.45
2023	211	6.66

Achosion a gadarnhawyd o rotafeirws yng Nghymru yn ôl oedran 2009-2023

Blwyddyn	<1	1-4	5-14	15-24	25-34	35-44	45-64	65+	Ddim yn gwybod	Pob oedran
2009	357	510	28	0	3	3	4	18	4	927
2010	385	560	19	2	2	0	4	1	21	994
2011	278	516	12	1	0	0	2	1	16	826
2012	241	384	6	1	0	0	4	3	3	642
2013	245	440	11	0	0	0	0	1	1	698
2014	25	95	0	0	1	0	0	0	0	121
2015	51	290	13	0	0	2	0	0	0	356
2016	41	125	11	0	0	1	2	2	0	182
2017	62	167	16	0	0	1	0	7	0	253
2018	40	108	9	0	0	0	0	0	0	157
2019	31	151	15	1	0	0	0	1	0	199
2020	16	14	0	1	0	0	0	0	0	31
2021	29	32	2	0	1	0	0	0	0	64
2022	49	171	14	0	0	0	1	1	0	236
2023	40	160	9	0	0	0	1	1	0	211

Achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yn 2019-2023 yn ôl chwarter dechrau

Chwarter	Nifer yr achosion yn 2019	% o cyfanswm 2019	Nifer yr achosion yn 2020	% o cyfanswm 2020	Nifer yr achosion yn 2021	% o cyfanswm 2021	Nifer yr achosion yn 2022	% o cyfanswm 2022	Nifer yr achosion yn 2023	% o cyfanswm 2023
Ion-Maw	59	29.6	13	41.9	12	18.8	68	28.8	43	20.4
Ebr-Meh	103	51.8	5	16.1	20	31.2	92	39	113	53.6
Gordd-Med	26	13.1	10	32.3	15	23.4	62	26.3	40	19
Hyd-Rhag	11	5.5	3	9.7	17	26.6	14	5.9	15	7.1

Imiwneiddio rhag rotafeirws

Rhoddir y brechlyn rotafeirws i fabanod fel rhan o'u himiwneiddio rheolaidd yn ystod plentyndod. Fe'i rhoddir fel dau ddos pan fydd babi yn ddau a thri mis oed.

Caiff nifer y rhai sydd wedi'u brechu a chwmpas imiwneiddio a argymhellir yn ystod plentyndod eu monitro a'u hadrodd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yn chwarterol ac yn flynyddol yn lleol ac yn genedlaethol yn yr adroddiad COVER (Gwerthusiad Cyflym o Roi Brechiadau). Cyhoeddir hwn yn chwarterol ac yn flynyddol.

Cyflwynwyd astudiaeth yn ESCAIDE yn 2017 ar effaith cyflwyno'r brechlyn rotafeirws o ran lleihau anghydraddoldebau iechyd mewn cyfraddau ymgynghori gastroberfeddol meddygon teulu mewn plant o dan 5 oed yng Nghymru: European Scientific Conference on Applied Infectious Disease Epidemiology 2016 (tudalen 104).