Neidio i'r prif gynnwy

Goruchwyliaeth ac epidemioleg rotafeirws

Epidemioleg

Mae haint rotafeirws yn achosi gastro-enteritis acíwt. Yn gyffredinol, mae'n digwydd mewn patrwm tymhorol ac mae'n effeithio ar fabanod a phlant ifanc yn bennaf, gan ddigwydd yn bennaf yn y gaeaf a dechrau'r gwanwyn. Mae'r symptomau'n cynnwys chwydu, twymyn a dolur rhydd dyfrllyd. Mae'r symptomau fel arfer yn para tri i wyth diwrnod.

Cyn cyflwyno'r brechlyn, rotafeirws oedd prif achosi derbyniadau i'r ysbyty ar gyfer gastro-enteritis mewn babanod yn y DU. Yn y DU, amcangyfrifir bod tua 300,000 o achosion o gastro-enteritis wedi digwydd bob blwyddyn mewn plant iau na phump oed, gyda thua 12,700 o dderbyniadau i'r ysbyty (Djuretig et al 1999, Ryan et al 1996). Er bod marwolaethau'n isel gyda thriniaeth gefnogol ddigonol, gall fod yn angheuol lle nad oes ailhydradu ar gael. Mae'r lledaeniad o'r carthion i'r geg yn bennaf o berson i berson.  Mae bron pob plentyn wedi profi hyn erbyn pump oed. Mae nifer yr achosion o rotafeirws a nodwyd wedi gostwng dros 70% ers cyflwyno'r brechlyn i raglen plentyndod y DU.

 

Rotafeirws yng Nghymru

Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth a nifer yr achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yng Nghymru o 2009-2023

Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth a nifer yr achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yng Nghymru o 2009-2023

Ffynhonnell: 2009-2013: Cadarnhad labordy CoSurv, Diogelu Iechyd ar gyfer Iechyd Cyhoeddus Cymru, 2014 ymlaen: Adroddiadau labordy Iechyd Cyhoeddus Cymru ar 30/05/2024, mae'r dyddiad yn cyfeirio at y dyddiad y derbyniwyd y sbesimen.
Blwyddyn Nifer o achosion Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth
2009 927 30.90
2010 994 33.10
2011 826 27.50
2012 642 20.90
2013 698 22.70
2014 121 3.91
2015 356 11.49
2016 182 5.85
2017 253 8.10
2018 157 5.00
2019 199 6.31
2020 31 0.98
2021 64 2.02
2022 236 7.45
2023 211 6.66

 

Achosion a gadarnhawyd o rotafeirws yng Nghymru yn ôl oedran 2009-2023

Blwyddyn <1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-64 65+ Ddim yn gwybod Pob oedran
2009 357 510 28 0 3 3 4 18 4 927
2010 385 560 19 2 2 0 4 1 21 994
2011 278 516 12 1 0 0 2 1 16 826
2012 241 384 6 1 0 0 4 3 3 642
2013 245 440 11 0 0 0 0 1 1 698
2014 25 95 0 0 1 0 0 0 0 121
2015 51 290 13 0 0 2 0 0 0 356
2016 41 125 11 0 0 1 2 2 0 182
2017 62 167 16 0 0 1 0 7 0 253
2018 40 108 9 0 0 0 0 0 0 157
2019 31 151 15 1 0 0 0 1 0 199
2020 16 14 0 1 0 0 0 0 0 31
2021 29 32 2 0 1 0 0 0 0 64
2022 49 171 14 0 0 0 1 1 0 236
2023 40 160 9 0 0 0 1 1 0 211

 

Achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yn 2019-2023 yn ôl chwarter dechrau

Chwarter Nifer yr achosion yn 2019 % o cyfanswm 2019 Nifer yr achosion yn 2020 % o cyfanswm 2020 Nifer yr achosion yn 2021 % o cyfanswm 2021 Nifer yr achosion yn 2022 % o cyfanswm 2022 Nifer yr achosion yn 2023 % o cyfanswm 2023
Ion-Maw 59 29.6 13 41.9 12 18.8 68 28.8 43 20.4
Ebr-Meh 103 51.8 5 16.1 20 31.2 92 39 113 53.6
Gordd-Med 26 13.1 10 32.3 15 23.4 62 26.3 40 19
Hyd-Rhag 11 5.5 3 9.7 17 26.6 14 5.9 15 7.1

Imiwneiddio rhag rotafeirws

Rhoddir y brechlyn rotafeirws i fabanod fel rhan o'u himiwneiddio rheolaidd yn ystod plentyndod. Fe'i rhoddir fel dau ddos pan fydd babi yn ddau a thri mis oed.

Caiff nifer y rhai sydd wedi'u brechu a chwmpas imiwneiddio a argymhellir yn ystod plentyndod eu monitro a'u hadrodd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yn chwarterol ac yn flynyddol yn lleol ac yn genedlaethol yn yr adroddiad  COVER (Gwerthusiad Cyflym o Roi Brechiadau). Cyhoeddir hwn yn chwarterol ac yn flynyddol.  

Cyflwynwyd astudiaeth yn ESCAIDE yn 2017 ar effaith cyflwyno'r brechlyn rotafeirws o ran lleihau anghydraddoldebau iechyd mewn cyfraddau ymgynghori gastroberfeddol meddygon teulu mewn plant o dan 5 oed yng Nghymru:  European Scientific Conference on Applied Infectious Disease Epidemiology 2016 (tudalen 104).