Goruchwyliaeth ac epidemioleg rotafeirws
Epidemioleg
Mae haint rotafeirws yn achosi gastro-enteritis acíwt. Yn gyffredinol, mae'n digwydd mewn patrwm tymhorol ac mae'n effeithio ar fabanod a phlant ifanc yn bennaf, gan ddigwydd yn bennaf yn y gaeaf a dechrau'r gwanwyn. Mae'r symptomau'n cynnwys chwydu, twymyn a dolur rhydd dyfrllyd. Mae'r symptomau fel arfer yn para tri i wyth diwrnod.
Cyn cyflwyno'r brechlyn, rotafeirws oedd prif achosi derbyniadau i'r ysbyty ar gyfer gastro-enteritis mewn babanod yn y DU. Yn y DU, amcangyfrifir bod tua 300,000 o achosion o gastro-enteritis wedi digwydd bob blwyddyn mewn plant iau na phump oed, gyda thua 12,700 o dderbyniadau i'r ysbyty (Djuretig et al 1999, Ryan et al 1996). Er bod marwolaethau'n isel gyda thriniaeth gefnogol ddigonol, gall fod yn angheuol lle nad oes ailhydradu ar gael. Mae'r lledaeniad o'r carthion i'r geg yn bennaf o berson i berson. Mae bron pob plentyn wedi profi hyn erbyn pump oed. Mae nifer yr achosion o rotafeirws a nodwyd wedi gostwng dros 70% ers cyflwyno'r brechlyn i raglen plentyndod y DU.
Rotafeirws yng Nghymru
Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth a nifer yr achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yng Nghymru o 2000-2022
Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth a nifer yr achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yng Nghymru o 2009-2022
| Blwyddyn | Nifer o achosion | Cyfradd fesul 100,000 o'r boblogaeth |
|---|---|---|
| 2009 | 927 | 30.90 |
| 2010 | 994 | 33.10 |
| 2011 | 826 | 27.50 |
| 2012 | 642 | 20.90 |
| 2013 | 698 | 22.70 |
| 2014 | 121 | 3.91 |
| 2015 | 356 | 11.49 |
| 2016 | 182 | 5.85 |
| 2017 | 253 | 8.10 |
| 2018 | 157 | 5.00 |
| 2019 | 199 | 6.31 |
| 2020 | 31 | 0.98 |
| 2021 | 64 | 2.02 |
| 2022 | 236 | 7.45 |
Achosion a gadarnhawyd o rotafeirws yng Nghymru yn ôl oedran 2009-2022
| Blwyddyn | <1 | 1-4 | 5-14 | 15-24 | 25-34 | 35-44 | 45-64 | 65+ | Ddim yn gwybod | Pob oedran |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 357 | 510 | 28 | 0 | 3 | 3 | 4 | 18 | 4 | 927 |
| 2010 | 385 | 560 | 19 | 2 | 2 | 0 | 4 | 1 | 21 | 994 |
| 2011 | 278 | 516 | 12 | 1 | 0 | 0 | 2 | 1 | 16 | 826 |
| 2012 | 241 | 384 | 6 | 1 | 0 | 0 | 4 | 3 | 3 | 642 |
| 2013 | 245 | 440 | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 698 |
| 2014 | 25 | 95 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 121 |
| 2015 | 51 | 290 | 13 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 356 |
| 2016 | 41 | 125 | 11 | 0 | 0 | 1 | 2 | 2 | 0 | 182 |
| 2017 | 62 | 167 | 16 | 0 | 0 | 1 | 0 | 7 | 0 | 253 |
| 2018 | 40 | 108 | 9 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 157 |
| 2019 | 31 | 151 | 15 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 199 |
| 2020 | 16 | 14 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 31 |
| 2021 | 29 | 32 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 64 |
| 2022 | 49 | 171 | 14 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 236 |
Achosion o rotafeirws a gadarnhawyd yn 2018-2022 yn ôl chwarter dechrau
| Chwarter | Nifer yr achosion yn 2018 | % o cyfanswm 2018 | Nifer yr achosion yn 2019 | % o cyfanswm 2019 | Nifer yr achosion yn 2020 | % o cyfanswm 2020 | Nifer yr achosion yn 2021 | % o cyfanswm 2021 | Nifer yr achosion yn 2022 | % o cyfanswm 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ion-Maw | 27 | 17.2 | 59 | 29.6 | 13 | 41.9 | 12 | 18.8 | 68 | 28.8 |
| Ebr-Meh | 56 | 35.7 | 103 | 51.8 | 5 | 16.1 | 20 | 31.2 | 92 | 39 |
| Gordd-Med | 43 | 27.4 | 26 | 13.1 | 10 | 32.3 | 15 | 23.4 | 62 | 26.3 |
| Hyd-Rhag | 31 | 19.7 | 11 | 5.5 | 3 | 9.7 | 17 | 26.6 | 14 | 5.9 |
Imiwneiddio rhag rotafeirws
Rhoddir y brechlyn rotafeirws i fabanod fel rhan o'u himiwneiddio rheolaidd yn ystod plentyndod. Fe'i rhoddir fel dau ddos pan fydd babi yn ddau a thri mis oed.
Caiff nifer y rhai sydd wedi'u brechu a chwmpas imiwneiddio a argymhellir yn ystod plentyndod eu monitro a'u hadrodd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yn chwarterol ac yn flynyddol yn lleol ac yn genedlaethol yn yr adroddiad COVER (Gwerthusiad Cyflym o Roi Brechiadau). Cyhoeddir hwn yn chwarterol ac yn flynyddol.
Cyflwynwyd astudiaeth yn ESCAIDE yn 2017 ar effaith cyflwyno'r brechlyn rotafeirws o ran lleihau anghydraddoldebau iechyd mewn cyfraddau ymgynghori gastroberfeddol meddygon teulu mewn plant o dan 5 oed yng Nghymru: European Scientific Conference on Applied Infectious Disease Epidemiology 2016 (tudalen 104).