Mae brech M (a elwid gynt yn frech y mwncïod) yn haint prin sydd fwyaf cyffredin mewn rhannau o orllewin, canolbarth a dwyrain Affrica. Mae'r risg o ddal brech M yng Nghymru yn isel.
Mae dau brif fath o frech M ar hyn o bryd.
Ers mis Ionawr 2023, nid yw brech M Clade II bellach yn cael ei ystyried yn glefyd heintus â chanlyniadau pellgyrhaeddol (HCID) yn y DU.
Cafwyd nifer bach o achosion o Clade II yng Nghymru ers 2022. Mae rhagor o wybodaeth am yr ymateb i frech M Clade II ar gael yma.
Mae brech M Clade I yn cael ei hystyried yn glefyd heintus â chanlyniadau pellgyrhaeddol (HCID). Hyd yma, cafwyd y math hwn o frech M mewn gwledydd ar draws gorllewin canol a dwyrain Affrica. Ni chafwyd unrhyw achosion o'r math hwn o frech M yng Nghymru, nac yn y DU.
Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru, Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU (UKHSA), Iechyd Cyhoeddus yr Alban, ac Asiantaeth Diogelwch Iechyd Gogledd Iwerddon, ac rydym yn barod i ymateb i achosion o frech M Clade I sy'n glefyd heintus â chanlyniadau pellgyrhaeddol yng Nghymru, os ydynt yn digwydd.
Gellir trosglwyddo brech M o berson i berson drwy:
Mewn rhannau o orllewin, canol a dwyrain Affrica, gellir dal brech M hefyd o gnofilod heintiedig (fel llygod mawr, llygod a gwiwerod) os byddwch yn:
Os ydych yn cael eich heintio â brech M, mae fel arfer yn cymryd rhwng pump a 21 diwrnod i'r symptomau cyntaf ymddangos.
Mae symptomau cyntaf brech M yn cynnwys:
Mae brech fel arfer yn ymddangos rhwng un a phum diwrnod ar ôl y symptomau cyntaf. Gall fod ar unrhyw ran o'r corff, gan gynnwys cledrau'r dwylo, gwadnau'r traed, y geg, yr organau rhywiol a'r anws.
Efallai y byddwch hefyd yn cael poen yn y rhefr neu waedu o'ch pen ôl.
Weithiau mae'r frech yn cael ei drysu â brech yr ieir. Mae'n dechrau fel smotiau uchel, sy'n troi'n friwiau (wlserau) neu bothelli bach wedi'u llenwi â hylif. Yn y pen draw, mae'r pothelli yn ffurfio crachod sy'n disgyn i ffwrdd yn ddiweddarach.
Mae'r symptomau fel arfer yn clirio mewn ychydig wythnosau. Tra bydd gennych symptomau, gallwch drosglwyddo brech M i bobl eraill.
Arhoswch gartref ac osgoi cyswllt agos â phobl eraill, gan gynnwys rhannu tywelion neu ddillad gwely, nes i chi gael gwybod beth i'w wneud.
Peidiwch â mynd i gyfleuster gofal iechyd oni bai bod gweithiwr gofal iechyd proffesiynol yn eich cyfarwyddo i wneud hynny. Dywedwch wrth y person rydych yn siarad ag ef am eich hanes teithio diweddar.
Mae brech M fel arfer yn ysgafn a gall wella o fewn ychydig wythnosau heb driniaeth.
Ond os yw'ch symptomau yn fwy difrifol ac rydych yn mynd yn sâl, bydd angen triniaeth arnoch yn yr ysbyty.
Mae'r risg o fod angen triniaeth yn yr ysbyty yn uwch ar gyfer:
Oherwydd y gellir trosglwyddo'r haint drwy gyswllt agos, mae'n bwysig ynysu os dywedir wrthych am wneud hynny.
Mae brech M yn cael ei hachosi gan feirws tebyg i'r frech wen. Dylai brechlyn y frech wen (MVA) roi lefel dda o amddiffyniad yn erbyn brech M. Mae rhagor o wybodaeth am frechiad brech M ar gael yma.
Er bod brech M yn brin, mae pethau y gallwch eu gwneud i leihau eich siawns o'i chael a'i throsglwyddo.
Gwnewch y canlynol
Peidiwch
Mae Swyddfa Dramor, y Gymanwlad a Datblygu'r DU yn parhau i adolygu ei chyngor teithio ar gyfer pob gwlad neu diriogaeth er mwyn sicrhau ei fod yn cynnwys y wybodaeth a'r cyngor diweddaraf am y materion mwyaf perthnasol i bobl Prydain sy'n ymweld â'r ardaloedd hynny neu'n byw yno.
Mae'r cyngor teithio yn cael ei ddiweddaru'n rheolaidd ac rydym yn argymell bod unrhyw un sy'n bwriadu teithio yn adolygu hyn ymlaen llaw, gan gynnwys dolenni i awdurdodau lleol a gwasanaethau i gael cyngor a gweithdrefnau pan fyddant yno.
Darperir rhagor o wybodaeth i deithwyr ar risgiau sy'n dod i'r amlwg gan y Ganolfan a Rhwydwaith Cenedlaethol Iechyd Teithwyr. (Saesneg yn unig)
Mae’r wybodaeth ar y dudalen hon wedi’i haddasu gan Iechyd Cyhoeddus Cymru o gynnwys gwreiddiol a gyflenwyd gan NHS UK.