Cyhoeddwyd: 29 Ebrill 2025
Mae’r Uned Gwyddor Ymddygiad yn Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cynhyrchu cyfres newydd o adnoddau sydd wedi’u cynllunio i helpu cyfathrebwyr iechyd y cyhoedd i wneud y gorau o effaith eu gwaith gan ddefnyddio gwyddor ymddygiad.
Mae’r Uned Gwyddor Ymddygiad yn Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cynhyrchu cyfres newydd o adnoddau sydd wedi’u cynllunio i helpu cyfathrebwyr iechyd y cyhoedd i wneud y gorau o effaith eu gwaith gan ddefnyddio gwyddor ymddygiad.
Mae'r offer hyn yn canolbwyntio ar y 'Menter Cyfathrebu ar Sail Ymddygiad (BICI)' a lansiwyd y llynedd, sy’n cynnwys adroddiad dysgu a datblygu, llyfr gwaith rhyngweithiol, casgliad o astudiaethau achos a phecyn cymorth cyfathrebu wedi'i adnewyddu. Mae'r casgliad yn darparu offer ymarferol, adnoddau a gweithgareddau i gefnogi cymhwyso gwyddor ymddygiad o fewn cyfathrebu.
Dywedodd Dr Alice Cline, Prif Arbenigwr Gwyddor Ymddygiad:
“Mae pob un o’r cyhoeddiadau hyn wedi’u datblygu i helpu i wneud y gorau o’r dysgu a’r mewnwelediad a gasglwyd fel rhan o fenter BICI. Mae’r adroddiad yn darparu’r cefndir a’r broses ac mae’r astudiaethau achos a gynhyrchwyd ar y cyd yn dangos cymhwysiad byd go iawn. Mae’r llyfr gwaith yn cynnig offeryn rhyngweithiol i helpu i wneud y gorau o gyfathrebu, ac mae’r canllaw cyfathrebu yn gweithredu fel cyfeiriad cyflym ar gyfer ymarfer dyddiol.”
Mae’r fenter eisoes wedi cynhyrchu ystod amrywiol o astudiaethau achos a ysgrifennwyd gydag ymarferwyr o bob rhan o’r sector iechyd yng Nghymru, sy’n dangos sut mae egwyddorion gwyddor ymddygiad wedi’u cymhwyso i wella cyfathrebu mewn meysydd gan gynnwys: rhaglenni brechu, gwasanaethau sgrinio canser, cymorth rhoi’r gorau i ysmygu a nodiadau atgoffa apwyntiadau iechyd.
Mae un astudiaeth achos yn dangos sut y cafodd negeseuon SMS Helpa Fi i Stopio eu hailgynllunio gan ddefnyddio mewnwelediadau ymddygiadol, ac yn mynd i’r afael â rhwystrau fel diffyg awgrymiadau uniongyrchol a fframio ysgogol a oedd wedi cyfyngu ar ymgysylltiad yn flaenorol. Roedd y negeseuon diwygiedig yn cynnwys galwadau-i-weithredu clir yn ysgogi ymatebion ar unwaith a defnyddio iaith gadarnhaol sy'n canolbwyntio ar iechyd i gynnal cymhelliant defnyddwyr, sydd wedi arwain at ymgysylltu gwell.
Dywedodd Ashley Gould, Cyfarwyddwr Rhaglen yr Uned Gwyddor Ymddygiad:
“Mae cyfathrebu yn dibynnu’n aml ar ymyrraeth iechyd y cyhoedd – mae angen iddyn nhw weithio’n galetach i ni, i amddiffyn a gwella iechyd, a lleihau annhegwch. Mae'r canllaw wedi'i ddiweddaru yn dilyn dull 'SCALE' strwythuredig sy'n rhoi fframwaith cam wrth gam i gyfathrebwyr ar gyfer optimeiddio cyfathrebiadau.
“Trwy rannu’r broses yn bum cam allweddol - Penodi, Ystyried, Cydosod, Cynllun a Gwerthuso - rydym wedi creu ymagwedd sy’n pontio theori gwyddoniaeth ymddygiad a chymhwysiad yn y byd go iawn. Mae SCALE yn ymgorffori’r model COM-B, sy’n helpu i nodi rhwystrau a galluogwyr ymddygiad i fod yn sail i gynllunio a darparu ymyriadau mwy effeithiol.”
Daeth y fenter, a lansiwyd ym mis Mehefin 2024, ag ystod eang o randdeiliaid at ei gilydd, a bu pob un ohonynt yn gweithio ar ddarn penodol o gyfathrebu.
Dywedodd Nick Gregory, un a aeth i BICI:
“Mae BICI wedi bod yn ddylanwadol iawn o ran sut ydym yn adolygu cyfathrebiadau a fwriedir ar gyfer y cyhoedd a chleifion fel ei gilydd. Gwnaethom dynnu rhai mewnwelediadau allweddol gan gynnwys bod angen i 'beth', 'pam', 'sut' a 'phryd' fod yn glir i'r darllenydd, a bod oedran darllen yn ystyriaeth arwyddocaol wrth ddatblygu deunyddiau.
Mae'r adroddiad ynghyd â'r canllaw cyfathrebu diwygiedig, y llyfr gwaith rhyngweithiol ac astudiaethau achos bellach ar gael yn https://icccgsib.co.uk/bsu/ein-cyhoeddiadau/.