Neidio i'r prif gynnwy

Annog merched beichiog i fod yn ofalus yn ystod y tymor ŵyna

Cyhoeddwyd: 6 Chwefror 2025

Mae merched beichiog yng Nghymru yn cael eu hatgoffa i osgoi dod i gysylltiad ag anifeiliaid sy’n rhoi genedigaeth, sydd wedi rhoi genedigaeth yn ddiweddar, neu sydd wedi erthylu. Mae’r cyngor hwn, sydd hefyd yn berthnasol i ferched nad ydynt yn gwybod eto eu bod yn feichiog, yn arbennig o berthnasol yn ystod y tymor ŵyna yng Nghymru.

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn cyhoeddi’r canllawiau hyn oherwydd y risgiau a achosir gan heintiau a all fod yn bresennol mewn rhai mamogiaid. Gallai’r risgiau hyn arwain at ganlyniadau difrifol i ferched beichiog

Gall merched beichiog a’r rhai sydd â systemau imiwnedd gwan, megis unigolion sy’n cael cemotherapi neu rai sydd â chyflyrau meddygol penodol, sy’n dod i gysylltiad agos â defaid yn ystod y tymor ŵyna fod mewn perygl. Gall heintiau fel erthyliad ensöotig (EAE), twymyn Q, Salmonela, a Campylobacterau gael eu trosglwyddo, yn ogystal â milheintiau eraill gan gynnwys Tocsoplasma a Listeria.

Dywedodd Dr Christopher Williams, Epidemiolegydd Ymgynghorol a Phennaeth y Ganolfan Wyliadwriaeth ar gyfer Clefydau Trosglwyddadwy:

“Er ei bod yn anghyffredin i gyswllt ag anifeiliaid effeithio ar feichiogrwydd, gall y canlyniadau fod yn ddifrifol.

“Mae’n bwysig bod merched beichiog a’r rhai â systemau imiwnedd gwan yn ymwybodol o’r risgiau yn ystod y tymor hwn a’u bod yn cymryd rhagofalon i amddiffyn eu hunain.

"Y ffordd orau o leihau'r risg hwn yw osgoi cysylltiad agos â mamogiaid sy'n ŵyna ac anifeiliaid eraill sy'n rhoi genedigaeth."

Rhagofalon ar gyfer Merched Beichiog

I leihau'r risg o haint, dylai merched beichiog:

  • Osgoi cynorthwyo gyda gwaith ŵyna, lloia neu fwrw myn.
  • Osgoi dod i gysylltiad ag ŵyn, lloi, neu fynnod geifr newydd-anedig, neu frych, hylif geni, neu ddeunyddiau halogedig (e.e. dillad gwely, dillad).
  • Ceisio osgoi trin dillad, esgidiau neu ddeunyddiau a allai fod wedi dod i gysylltiad ag anifeiliaid sydd newydd roi genedigaeth neu frychau. Dylid golchi'r eitemau hyn ar dymheredd uchel cyn eu trin.
  • Gwneud yn siŵr fod aelodau’r cartref sydd wedi bod yn gofalu am famogiaid sy’n ŵyna neu anifeiliaid eraill sy’n rhoi genedigaeth yn cymryd rhagofalon hylendid priodol, gan gynnwys gwisgo dillad amddiffynnol a golchi’n ofalus.
  • Os nad yw glanhau trylwyr yn bosibl cyn amser gwely, dylech ystyried cysgu mewn ystafelloedd gwely ar wahân.
  • Golchwch eich dwylo'n ofalus â dŵr a sebon - nid yw geliau llaw yn unig yn ddigon. Cadwch eich ewinedd yn fyr ac yn lân.

Cyfrifoldebau Ffermwyr a Cheidwad Da Byw

Mae gan ffermwyr a cheidwaid da byw gyfrifoldeb i leihau risgiau i ferched beichiog, gan gynnwys aelodau o’r teulu, ymwelwyr, a staff proffesiynol. Dylai merched beichiog ac unigolion sydd ag imiwnedd gwan osgoi ymwneud yn uniongyrchol â gofalu am anifeiliaid sy’n tynnu at ddiwedd eu beichiogrwydd.

Mamogiaid sy'n Erthylu – Pwysigrwydd Diagnosis

Mae ffermwyr yn cael eu cynghori i ymgynghori â milfeddyg os bydd mamog yn erthylu. Efallai bydd angen archwilio a phrofi'r ffetws a erthylwyd a'r brych yn un o ganolfannau archwilio milfeddygol yr Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) i ganfod yr achos.

Cael gwared â brych yn ddiogel

Am resymau hylendid a bioddiogelwch dylai ffermwyr sicrhau eu bod yn cael gwared â phob brych yn brydlon ac yn ddiogel, yn unol â deddfwriaeth berthnasol.

Gwybodaeth ddefnyddiol:

Risgiau haint i famau newydd a mamau beichiog yn y gweithle (hse.gov.uk) (Saesneg yn unig)

HSE ac ACDP: Mamau newydd a mamau beichiog: Risgiau haint i famau newydd a mamau beichiog yn y gweithle Canllaw i gyflogwyr (hse.gov.uk) (Saesneg yn unig)

Beichiogrwydd: cyngor ar gyswllt ag anifeiliaid sy'n rhoi genedigaeth - GOV.UK (www.gov.uk) (Saesneg yn unig)

Mae milheintiau yn glefydau y gellir eu trosglwyddo o anifeiliaid i bobl. Milheintiau (hse.gov.uk) (Saesneg yn unig)

ACDP Chlamydia abortus: Chlamydia abortus: epidemioleg, trosglwyddo ac atal - GOV.UK (www.gov.uk) (Saesneg yn unig)

Tocsoplasmosis: Tocsoplasmosis: diagnosis, epidemioleg ac atal - GOV.UK (www.gov.uk) (Saesneg yn unig)

Twymyn Q: Heintiau twymyn Q mewn pobl: ffynonellau, trosglwyddo, triniaeth - GOV.UK (www.gov.uk)

Mae Canllaw i Gyflogwyr sy’n rhoi canllawiau ar ddiogelu iechyd a diogelwch gweithwyr sy’n famau newydd neu'n feichiog ar gael gan yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch (HSE): Mamau newydd a mamau beichiog yn y gwaith: Eich iechyd a diogelwch - HSE (Saesneg yn unig)