Gall byw mewn cartref oer effeithio ar eich iechyd yn ôl adroddiad newydd

12 Tachwedd 2024

Gall tymheredd ein cartref effeithio ar ein hiechyd a’n llesiant, yn ôl adroddiad newydd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a Phrifysgol Bangor. Mae’r adroddiad yn cyflwyno tystiolaeth bod byw mewn cartref oerach (ar dymheredd is na 18°C) yn gysylltiedig ag effeithiau negyddol ar iechyd a llesiant, yn enwedig ar gyfer pobl hŷn neu’r rhai sydd â chyflyrau iechyd neu anableddau. Mae'r adroddiad hefyd yn cynnwys cyfres o argymhellion ar y drefn wresogi foddhaol yng Nghymru. 

Mae’r adroddiad yn argymell, er mwyn diogelu iechyd, y dylem gynhesu ein cartrefi (neu o leiaf ardaloedd byw a ddefnyddir yn gyffredin), i dymheredd cyfforddus nad yw’n is na 18°C. Gallai fod angen i gartrefi â phreswylwyr hŷn neu’r rhai â chyflyrau iechyd neu anableddau wresogi eu cartrefi i dymheredd uwch na 18°C.  

Mae’r argymhellion yn seiliedig ar waith ar y cyd a wnaed gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a Phrifysgol Bangor. Mae’n cynnwys adolygiad o’r dystiolaeth ar gartrefi oer ac arolwg o gartrefi gyda dros ddwy fil o drigolion Cymru yn archwilio cynhesrwydd tai yn ystod y gaeaf.  

Roedd gan wyth o bob deg o gyfranogwyr yr arolwg (79 y cant) thermostat ystafell sy’n gweithio neu reolydd tymheredd digidol yn eu cartref. O’r rhai a nododd dymheredd thermostat ystafell, dywedodd un o bob deg (10.7 y cant) fod eu thermostat wedi’i osod ar dymheredd islaw 18°C, sy’n arwydd o gartref oerach. Roedd y rhai a oedd yn rhentu eu cartrefi'n breifat ddwywaith yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn byw mewn cartref oerach na pherchnogion tai. Roedd unigolion a oedd yn byw mewn cartrefi oerach dros ddwywaith yn fwy tebygol o adrodd eu bod yn gyndyn o wahodd gwesteion i'w cartref oherwydd anawsterau i'w gadw'n gynnes o’i gymharu â rhai a oedd yn byw mewn cartrefi cynhesach. 

Ymhlith y grwpiau a oedd yn fwy tebygol o adrodd eu bod yn lleihau maint eu prydau bwyd neu’n hepgor prydau bwyd oherwydd cost gwresogi’r cartref, roedd: aelwydydd â phreswylydd anabl neu incwm isel, ac unigolion â chyflyrau iechyd, a oedd yn iau, yn byw ar eu pen eu hunain neu gydag o leiaf un plentyn, a'r rhai nad oedd yn berchen ar eu cartref.  

Dywedodd naw o bob deg (89 y cant) eu bod yn teimlo cysur thermol (teimlo’n gyfforddus o gynnes) yn eu prif fan byw. O'r rhai a nododd anghysur thermol, dywedodd dros saith o bob deg (71 y cant) fod hyn oherwydd ei fod yn costio gormod i gadw'r gwres ymlaen.  

Mae canfyddiadau'r adroddiad yn bwysig oherwydd eu bod yn dangos effaith costau gwresogi ar allu pobl i wresogi eu cartrefi'n ddigonol yn ystod y gaeaf.  

Dywedodd Dr Rebecca Hill, Uwch Arbenigwr Iechyd y Cyhoedd yn Iechyd Cyhoeddus Cymru, “Mae ein hargymhellion yn seiliedig ar y dystiolaeth helaeth y gall tymheredd cartrefi o dan 18°C ​​fod yn niweidiol i iechyd a llesiant. Rydym yn cydnabod bod pobl sy’n hŷn neu sydd â chyflyrau iechyd neu anableddau mewn perygl arbennig o gael canlyniadau iechyd a llesiant negyddol mewn cartrefi oer. Fodd bynnag, dylid cydnabod y perygl ehangach i gartrefi oer; er enghraifft, roedd aelwydydd incwm isel a'r rhai nad oeddent yn berchen ar eu cartref mewn mwy o berygl o adrodd am y canlyniadau negyddol a fesurwyd.  

"O’r herwydd, dylid diweddaru canllawiau gwresogi cartrefi dros amser wrth inni ddysgu mwy am ba bobl sy’n agored i gartrefi oer a sut. Yn ogystal - sut y gallwn ddefnyddio’r wybodaeth bwysig hon, i geisio mynd i’r afael ag unrhyw anghydraddoldebau iechyd sy’n deillio o hynny.” 

Dywedodd Dr Kat Ford, Cymrawd Ymchwil ym Mhrifysgol Bangor, “Cynhaliwyd ein harolwg o gartrefi ar adeg pan oedd costau ynni a hanfodion eraill y cartref yn dechrau cynyddu, ond cyn yr uchafbwynt mewn biliau ynni. Mae’n debygol y gallai mwy o bobl yng Nghymru ei chael yn anodd gwresogi eu cartrefi yn ddigonol y gaeaf hwn. Felly, mae’n bwysig bod aelodau’r cyhoedd yn gallu cyrchu gwybodaeth a chyngor ar gadw’n iach ac yn ddiogel gartref yn y gaeaf.” 

Os ydych chi'n cael trafferth gyda chostau ynni, cysylltwch â'ch cyflenwr ynni a allai helpu. 

Mae rhagor o wybodaeth am help gyda biliau cyfleustodau ar gael drwy fynd i: Cymorth gyda’ch biliau cyfleustodau | LLYW.CYMRU 

I gael rhagor o wybodaeth am iechyd yn ystod y gaeaf ewch i: Brechiadau’r gaeaf ac iechyd yn ystod gaeaf – GIG (Saesneg yn unig) 

Gellir dod o hyd i wybodaeth a chyngor eraill trwy gysylltu â’r sefydliadau hyn:  Cyngor ar Bopeth - 0800 702 2020 

National Energy Action (NEA) - prif elusen tlodi tanwydd y DU (Saesneg yn unig)  

Gwasanaeth Cyngor a Chymorth Ynni National Energy Action - 0800 304 7159 

Elusen sy’n darparu gwasanaeth cymorth a chyngor am ddim i ddeiliaid tai yng Nghymru a Lloegr ar eu biliau ynni a chadw’n gynnes, yn ddiogel ac yn iach yn eu cartrefi. Gallant hefyd helpu gyda chyngor ar fudd-daliadau a chynyddu incwm. 

Mynd i'r Afael â Thlodi Tanwydd yng Nghymru Gyda'n Gilydd - Cymru Gynnes  Cymru Gynnes  - 0800 091 1786  

Elusen sy'n darparu cynhesrwydd fforddiadwy i gartrefi i leihau tlodi tanwydd. Gallant ddarparu grantiau cysylltu nwy i helpu aelwydydd cymwys i gysylltu â'r rhwydwaith nwy a phrosiect Cartrefi Iach, Pobl Iach  – sy'n rhoi cyngor ariannol ac ynni i aelwydydd sy’n agored i niwed yng ngogledd a de Cymru.  

C.A.L.L. Llinell Gymorth Iechyd Meddwl - Cyngor Cymunedol a Llinell Wrando - 0800 132 737 (24 awr) neu Tecstiwch HELP a'ch cwestiwn i 81066. 

Yn cynnig gwybodaeth a chefnogaeth emosiynol gyfrinachol / llenyddiaeth ar Iechyd Meddwl a materion cysylltiedig i bobl Cymru.