Cyhoeddwyd: 29 Gorffennaf 2024
Lluniwyd gan:
Salina Khatoon, Uwch Ddadansoddwr Tystiolaeth a Gwybodaeth, Hannah Shaw, Prif Ddadansoddwr Tystiolaeth a Gwybodaeth, Iechyd Cyhoeddus Cymru.
Canser y croen nad yw’n felanoma (NMSC) yw’r math mwyaf cyffredin o ganser yng Nghymru. Yn ystod 2019, roedd yn cyfrif am 94% o’r holl ganserau’r croen. Mae cyfraddau digwydded yr NMSC wedi’u safoni yn ôl oedran wedi codi 7.1% rhwng 2016 a 2019 i 469.8 fesul 100,000 yng Nghymru. Mae'r rheswm am y cynnydd hwn yng Nghymru yn parhau i fod yn aneglur ar y cyfan. Ceisiodd y Gwasanaeth Tystiolaeth nodi pam y gallai cyfraddau NMSC fod yn codi yng Nghymru. Gan ddefnyddio methodoleg cwmpas ystwyth, ceisiwyd nodi a oes cydberthynas ag un neu fwy o'r ffactorau risg hysbys dros amser. Yn benodol, ceisiom sefydlu pam mae achosion o ganser y croen nad yw'n felanoma yn cynyddu yng Nghymru.
Datblygwyd methodoleg cwmpas ystwyth gan y Gwasanaeth Tystiolaeth yn Iechyd Cyhoeddus Cymru (ICC). Chwiliwyd saith cronfa ddata electronig a’u cyfyngu i’r Saesneg a chyhoeddwyd adolygiadau systematig rhwng 2010 a 2024. Cynhaliwyd sgrinio teitl a haniaethol gan ddau adolygydd yn sgrinio'r 10% cyntaf yn annibynnol ar gyfer perthnasedd. Gwnaed penderfyniadau sgrinio testun llawn gan ddau adolygydd. Cynhaliwyd asesiad ansawdd gan un adolygydd, gan ddefnyddio offeryn a ddatblygwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru.
Ni nodwyd unrhyw adolygiadau systematig yn archwilio'r cysylltiad rhwng y duedd o ran amlygiad ffactorau risg hanesyddol â thuedd mewn cyfraddau NMSC. Fodd bynnag, cafodd saith adolygiad systematig yn archwilio'r cysylltiad rhwng ffactorau risg penodol a'r NMSC eu cynnwys a'u cynnal yn gyffredinol fel rhan o ddadansoddiad is-grŵp. Roedd amlygiad hirdymor i ymbelydredd uwchfioled, y defnydd o feddyginiaeth gwrthorbwysedd, y defnydd o therapi hormonau diwedd y mislif, y defnydd o corticosteroidau argroenol, y defnydd o eli haul, ac ysmygu yn ffactorau risg allweddol a nodwyd fel rhai sydd â pherthynas bosibl â NMSC. Gallent gyfrannu at y cyfraddau digwydded uwch a welir yng Nghymru. Mae'r berthynas rhwng ffactorau risg a'r NMSC yn ymddangos yn hynod gymhleth a gall amrywio yn ôl y math o ganser y croen. Er enghraifft, nododd rhai astudiaethau sylfaenol ysmygu fel rhywbeth amddiffynnol ymhlith dynion, ond nid menywod. Hefyd, mae'n ymddangos bod y berthynas yn amrywio ar draws gwahanol is-fathau canser y croen. Roedd diffyg adolygiadau systematig o ansawdd da yn ymchwilio i losg haul, teithio tramor, a'r defnydd o amlygiad lliw haul dan do a'r berthynas ymateb dos bosibl gyda'r NMSC. Mae'r canfyddiadau a nodwyd yn debygol o fod yn gyffredinol i boblogaeth y DU, gan fod y rhan fwyaf o astudiaethau a gynhwyswyd wedi'u cynnal ledled Ewrop ac UDA. Fodd bynnag, mae'n bwysig tynnu sylw at y ffaith bod tueddiadau sy'n gysylltiedig â'r ffactorau risg a nodwyd yn debygol o amrywio ar draws gwledydd, er enghraifft amlygiad i'r haul.
Nid oedd yn bosibl dod i gasgliadau cadarn am y berthynas rhwng ymateb dos neu hyd amlygiad i ffactorau penodol a'r risg o NMSC oherwydd y sylfaen dystiolaeth gyfyngedig a diffyg data hydredol ar lefel adolygiad systematig. Fodd bynnag, mae tystiolaeth yn awgrymu bod y berthynas rhwng ffactorau risg a'r NMSC yn gymhleth. Mae'r adolygiad hwn yn amlygu nifer o ffactorau risg posibl a allai warantu ymchwiliad pellach, ar lefel astudiaeth gynradd.
Os hoffech chi ddarllen yr adroddiad llawn, gofynnwch am gopi gan y Gwasanaeth Tystiolaeth trwy anfon neges i: evidence.service@wales.nhs.uk.
1. Public Health Wales (2023) Non-Melanoma Skin Cancer Incidence in Wales, 2016-2019. Available from:
https://publichealthwales.shinyapps.io/nmsc_incidence_wales_2016_2019/ [accessed 12/04/24]
© 2024 Ymddiriedolaeth GIG Iechyd Cyhoeddus Cymru
Caniateir atgynhyrchu’r deunydd sydd yn y ddogfen hon o dan delerau’r Drwydded Llywodraeth Agored (OGL) www.nationalarchives.gov.uk/doc/open-governmentlicence/version/3/ ar yr amod bod hynny’n cael ei wneud yn gywir ac na chaiff ei ddefnyddio mewn cyd-destun camarweiniol.
Dylid cydnabod Ymddiriedolaeth GIG Iechyd Cyhoeddus Cymru.
ISBN: 978-1-83766-411-5