Goruchwyliaeth ac epidemioleg clwy'r pennau

Epidemioleg

Mae clwy'r pennau wedi bod yn hysbysadwy yng Nghymru a Lloegr ers mis Hydref 1988, yr un pryd â chyflwyno'r brechlyn MMR.

Yn dilyn cyfnod hir o nifer isel o achosion yn y 1990au, cynyddodd nifer yr achosion o glwy'r pennau yng Nghymru o ddechrau 2003. Y prif grŵp yr effeithiwyd arno oedd pobl ifanc yn eu harddegau ac oedolion ifanc a aned rhwng 1980 ac 1991. Ni fyddai llawer o’r grŵp hwn erioed wedi cael cynnig y ddau ddos a argymhellir o frechlyn sy’n cynnwys clwy’r pennau oherwydd dim ond yn 1988 y cyflwynwyd MMR, gydag ymgyrch ddal i fyny gyfyngedig. Yn ogystal, y brechlyn a ddefnyddiwyd yn ystod ymgyrch dal i fyny 1994 mewn ysgolion oedd y brechlyn MR ac nid oedd yn cynnwys elfen clwy'r pennau.

Ym mis Hydref 2005, cyhoeddwyd ymgyrch ddal i fyny genedlaethol ar gyfer MMR er mwyn atal y cynnydd mewn trosglwyddo clwy'r pennau yng Nghymru. Yn ystod yr ymgyrch hon cafodd cyfanswm o 60,820 o fyfyrwyr ysgolion uwchradd, colegau a phrifysgolion eu himiwneiddio rhag clwy'r pennau gan ddefnyddio'r brechlyn triphlyg MMR. Gostyngodd nifer yr achosion o glwy'r pennau yng Nghymru yn sydyn yn dilyn 2005.

Gwelwyd cynnydd yn nifer yr achosion o glwy’r pennau a hysbyswyd ac a gadarnhawyd mewn labordy yng Nghymru yn 2009, 2013 a 2019.

Clwy'r pennau yng Nghymru

Siart yn dangos y cyfradd am bob 100,000 o boblogaeth a nifer yr achosion sydd wedi’u cadarnhau o glwy’r pennau yng Nghymru rhwng 2000 a 2022

Cyfradd am bob 100,000 o boblogaeth a nifer yr achosion sydd wedi’u cadarnhau o glwy’r pennau yng Nghymru rhwng 2000 a 2022

Blwyddyn	Nifer yr achosion	Cyfradd am bob 100,000 o boblogaeth
2000	4	0.14
2001	7	0.24
2002	81	2.77
2003	455	15.49
2004	650	21.98
2005	3757	126.53
2006	292	9.78
2007	14	0.47
2008	55	1.82
2009	363	11.95
2010	85	2.79
2011	75	2.45
2012	88	2.86
2013	513	16.64
2014	326	10.54
2015	71	2.29
2016	34	1.09
2017	34	1.09
2018	30	0.96
2019	665	21.09
2020	531	16.75
2021	1	0.03
2022	0	0.00

Achosion wedi’u cadarnhau o glwy’r pennau yng Nghymru yn ôl oedran 2014-2022

Blwyddyn	<1	1-4	5-9	10-14	15-24	25-34	35-44	45-64	65+	Pob oedran
2014	0	2	4	25	202	62	17	12	2	326
2015	0	2	2	6	48	9	4	0	0	71
2016	0	0	2	6	20	2	2	2	0	34
2017	0	0	1	0	25	7	0	1	0	34
2018	0	0	0	2	21	5	0	2	0	30
2019	2	0	4	8	483	104	33	29	2	665
2020	0	2	9	38	315	108	26	29	4	531
2021	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1
2022	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0

Achosion wedi’u cadarnhau o glwy’r pennau 2018-2022 yn ôl chwarter o ran ymddangosiad

Chwarter	Nifer yr achosion yn 2018	% cyfanswm 2018	Nifer yr achosion yn 2019	% cyfanswm 2019	Nifer yr achosion yn 2020	% cyfanswm 2020	Nifer yr achosion yn 2021	% cyfanswm 2021
Ion-Maw	4	13.3	28	4.2	527	99.2	0	0
Ebr-Meh	16	53.3	175	26.3	4	0.8	0	0
Gorff-Med	7	23.3	108	16.2	0	0	1	100
Hyd-Rhag	3	10	354	53.2	0	0	0	0

Ffynonellau data goruchwyliaeth ar gyfer Cymru

Mae clwy'r pennau yn un o nifer o afiechydon hysbysadwy. Mae gan feddygon yng Nghymru ddyletswydd statudol i hysbysu 'Swyddog Priodol' yr Awdurdod Lleol am achosion a amheuir o glwy'r pennau yn seiliedig ar symptomau clinigol, fel rheol cyn i'r diagnosis gael ei gadarnhau gan brofion labordy. Hysbysiadau o glwy'r pennau yw'r ffynhonnell ddata fwyaf cyflawn ar gyfer goruchwyliaeth.

Gofynnir am samplau poer gan rai cleifion yng Nghymru (a Lloegr) sydd ag amheuaeth o glwy'r pennau, ac fe'u hanfonir i UKHSA yn Colindale am gadarnhad o haint clwy'r pennau.

Dyma'r data a ddefnyddir i gynhyrchu'r graff tueddiadau a'r tablau data cysylltiedig ar y wefan hon.

Imiwneiddio rhag clwy'r pennau

Gellir atal clwy'r pennau gyda brechlyn hynod effeithiol a diogel. Mae hyn yn rhan o'r imiwneiddiad rhag y frech goch, clwy'r pennau a rwbela (MMR) gyda dos cyntaf tua 13 mis oed ac ail ddos (atgyfnerthu) tua thair blwydd a hanner. Mae oedolion ifanc a phobl ifanc yn eu harddegau sydd wedi methu eu brechlyn MMR yn blant hefyd yn cael eu hannog i gael eu himiwneiddio.

Bydd cwrs cyflawn o'r ddau ddos yn gwarchod mwy na 95% o blant rhag y frech goch, clwy'r pennau a rwbela.

Mae’r nifer sy’n cael y brechlyn MMR (a brechlynnau plentyndod eraill) yng Nghymru wedi’i gofnodi yn adroddiad COVER (Coverage of Vaccination Evaluation Rapidly). Cyhoeddir hwn yn chwarterol ac yn flynyddol. Defnyddiwch y ddolen isod i weld holl adroddiadau COVER o 2003 hyd yma.

Mwy o wybodaeth am y brechlyn MMR.