Yn dilyn cais am gynigion ymchwil yn gynharach eleni, mae cyfarwyddiaeth Gwelliant Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi dyfarnu cyllid i gefnogi dau brosiect ymchwil sydd â’r potensial i gyflawni gwelliannau ac arloesi ym maes darparu iechyd a gofal.
Mae'r ddau brosiect yn cyd-fynd â'r blaenoriaethau strategol a amlinellir yn ein strategaeth newydd 'Gwella Ansawdd a Diogelwch' (lansiwyd ym mis Medi 2021) a byddant yn ein helpu i sicrhau bod gan bawb fynediad at ofal diogel, effeithiol ac effeithlon yn y lle iawn ac ar yr adeg iawn.
Mae iaith yn creu realiti
Mae Dr Ian Davies-Abbott ym Mhrifysgol Bangor yn brif ymchwilydd ar brosiect sydd wedi’i gynllunio i wella ein dealltwriaeth o sut mae iaith a ddefnyddir mewn lleoliadau gofal iechyd yn effeithio ar ddarpariaeth gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn i bobl sy’n byw gyda dementia.
Credir y gall cofnodion malaen neu negyddol yn nodiadau achos pobl sy'n byw gyda dementia stigmateiddio cleifion ac effeithio ar y ffordd y cânt eu trin yn ystod ymyriadau gofal.
Gan weithio ar y cyd ag Ysbyty Athrofaol Llandochau, bydd y prosiect ymchwil hwn yn defnyddio mapio gofal dementia i rymuso pobl sy’n byw gyda dementia, aelodau o’u teuluoedd a/neu ofalwyr, a staff gofal iechyd i rannu eu canfyddiadau o iaith gadarnhaol. Bydd y tîm yn defnyddio'r canfyddiadau i lywio datblygiad a gweithrediad offeryn iaith sy'n 'deall dementia'.
Dywedodd Dr Davies-Abbott, Darlithydd mewn Gwyddorau Gofal Iechyd (Nyrsio Iechyd Meddwl) ym Mhrifysgol Bangor: “Er bod pwysigrwydd defnyddio iaith sy’n deall dementia wedi’i drafod ers sawl blwyddyn, mae’r astudiaeth hon yn cyflwyno cyfle newydd i ddeall a yw iaith ysgrifenedig yn effeithio ar ofal ymarferol pobl sy’n byw gyda dementia. Bydd yr astudiaeth hefyd yn ceisio datblygu dewisiadau iaith ysgrifenedig amgen i hyrwyddo ysgrifennu nodiadau achos cadarnhaol”.
Mae’r prosiect ymchwil hwn yn ategu gwaith ehangach Gwelliant Cymru a Llywodraeth Cymru, a Siarter Ysbytai sy’n Deall Dementia Cymru a lansiwyd yn ddiweddar.
Ymyriadau digidol yn ystod y cyfnod amenedigol
Mae’r Gwasanaeth Iechyd Meddwl Cymunedol Amenedigol, dan arweiniad Dr Cerith Waters yn Ysbyty Brenhinol Caerdydd, yn ymchwilio i sut y gall merched a phobl sy’n geni sy’n profi anawsterau iechyd meddwl yn ystod y cyfnod amenedigol gael gwell mynediad at ymyriadau digidol.
Roedd merched a phobl oedd yn geni yn y cyfnod amenedigol yn wynebu heriau unigryw yn ystod pandemig COVID-19. Roeddent yn wynebu mwy o unigedd, llai o apwyntiadau cyn-enedigol ac ôl-enedigol wyneb yn wyneb, cyfyngiadau ar sut a phryd y gallai partneriaid a gofalwyr eu cefnogi, a llai o gymorth i'w helpu i ofalu am eu babanod newydd. O ganlyniad, mae canlyniadau iechyd meddwl merched a phobl sy’n geni amenedigol sydd ag iselder a gorbryder wedi gwaethygu ers y pandemig.
Mewn ymateb, addasodd y Gwasanaeth Iechyd Meddwl Cymunedol Amenedigol ei ymyriadau therapiwtig i'w darparu ar-lein. Er bod llawer o ferched a phobl a oedd yn geni wedi defnyddio’r gwasanaethau digidol hyn ac wedi elwa arnynt, gwrthododd hyd at 30% o ferched driniaeth neu rhoddodd y gorau i’r driniaeth cyn cwblhau’r ymyriad.
Nod y prosiect ymchwil hwn yw datblygu gwell dealltwriaeth o pam nad yw rhai pobl yn ymgysylltu neu'n dadymgysylltu ag ymyriadau seicolegol a ddarperir yn ddigidol, ac o ganlyniad sut y gellir gwella'r gwasanaeth i ennyn mwy o ymgysylltiad.
Dywedodd Dr Waters, Seicolegydd Arweiniol Clinigol ar gyfer Gwasanaethau Iechyd Meddwl Amenedigol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro ac Uwch Ddarlithydd ym Mhrifysgol Caerdydd: “Rydym yn awyddus i adeiladu ar y datblygiadau digidol arloesol a ddatblygwyd gennym mewn ymateb i bandemig COVID-19 a gwella ymhellach ganlyniadau iechyd meddwl pobl yn y cyfnod amenedigol a’u babanod”.
Mae’r ddau brosiect yn ategu gwaith ehangach Gwelliant Cymru a’r rhaglen Gofal Diogel Gyda’n Gilydd a amlinellir yn ein strategaeth. Mae'r rhaglen hon yn cynnig cymorth pwrpasol i sefydliadau nodi a gwella blaenoriaethau ansawdd a diogelwch. Mae Gwelliant Cymru yn falch o allu cefnogi’r ddau brosiect ymchwil arloesol hyn, ac edrychwn ymlaen at ymgysylltu â nhw wrth iddynt flaenoriaethu ansawdd gofal a diogelwch yn eu dau leoliad.